ガリア戦記 第1巻/注解/1節

出典: フリー教科書『ウィキブックス(Wikibooks)』
C・IVLII・CAESARIS・COMMENTARIORVM・BELLI・GALLICI
LIBER・PRIMVS


  ガリア戦記 注解編     第1巻  

 1節 | 2節  

目次[編集]

ガリア戦記 第1巻 1節
#原文テキスト #整形テキスト #注解   #1項   #2項   #3項  #4項   #5項   #6項   #7項

原文テキスト[編集]

[1] 1. 1Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur.    2hi omnes lingua institutis legibus inter se differunt.   Gallos ab Aquitanis Garunna flumen, a Belgis Matrona et Sequana dividit.     3horum omnium fortissimi sunt Belgae, propterea quod a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt minimeque ad eos mercatores saepe commeant atque ea quae ad effeminandos animos pertinent important proximique sunt Germanis qui trans Rhenum incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt.    4qua de causa Helvetii quoque reliquos Gallos virtute praecedunt, quod fere cotidianis proeliis cum Germanis contendunt, cum aut suis finibus eos prohibent aut ipsi in eorum finibus bellum gerunt.    5[Eorum una pars, quam Gallos obtinere dictum est, initium capit a flumine Rhodano, continetur Garunna flumine Oceano finibus Belgarum, attingit etiam ab Sequanis et Helvetiis flumen Rhenum, vergit ad septentriones.    6Belgae ab extremis Galliae finibus oriuntur, pertinent ad inferiorem partem fluminis Rheni, spectant in septentrionem et orientem solem.    7Aquitania a Garunna flumine ad Pyrenaeos montes et eam partem Oceani quae est ad Hispaniam pertinet ;  spectat inter occasum solis et septentriones.]


テキスト引用についての注記
  • Garunnaχ系写本(AQ)や写本N では Garumna となっており、古い校訂版で採用されているが、現代のトイプナー叢書やビュデ叢書の校訂版ではβ系写本や写本BMにある Garunna の表記を採っている。
  • importantConstans のビュデ版や、 Hering のトイプナー版では inportant としているが、表記の相違。
  • [Eorum una pars ・・・ et septentriones.] の箇所は、Bacher により削除提案されている。
  • obtinereConstans のビュデ版では optinere としているが、表記の相違。
  • Oceano : 全写本 ωOceanum となっているが、Aldus により奪格 Oceano に修正することが提案され、多くの校訂版により支持されている。
  • septentrionemAldus により、節末の表記に合わせて septentriones に修正することが提案されているが、Meuselや、Klotz, Seel, Hering のトイプナー版、Constans のビュデ版など多くの校訂版はそのままとしている。
  • estα系写本にはあるが、β系写本では欠く。


整形テキスト[編集]

[2] I. 《1》 Gallia est omnis dīvīsa in partēs trēs, quārum ūnam incolunt Belgae, aliam Aquītānī, tertiam quī ipsōrum linguā Celtae, nostrā Gallī appellantur.   《2》 Hī omnēs linguā, īnstitūtīs, lēgibus inter sē differunt.   Gallōs ab Aquītānīs Garunna flūmen, ā Belgīs Matrona et Sēquana dīvidit.   《3》 Hōrum omnium fortissimī sunt Belgae, proptereā quod ā cultū atque hūmānitāte prōvinciae longissimē absunt, minimēque ad eōs mercātōrēs saepe commeant atque ea, quae ad effēminandōs animōs pertinent, important proximīque sunt Germānīs, quī trāns Rhēnum incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt.   《4》 Quā dē causā Helvētiī quoque reliquōs Gallōs virtūte praecēdunt, quod ferē cotīdiānīs proeliīs cum Germānīs contendunt, cum aut suīs fīnibus eōs prohibent aut ipsī in eōrum fīnibus bellum gerunt.   《5》 [Eōrum ūna pars, quam Gallōs obtinēre dictum est, initium capit ā flūmine Rhodanō, continētur Garunnā flūmine, Ōceanō, fīnibus Belgārum, attingit etiam ab Sēquanīs et Helvētiīs flūmen Rhēnum, vergit ad septentriōnēs.   《6》 Belgae ab extrēmīs Galliae fīnibus oriuntur, pertinent ad īnferiōrem partem flūminis Rhēnī, spectant in septentriōnem et orientem sōlem.   《7》 Aquītānia ā Garunnā flūmine ad Pyrēnaeōs montēs et eam partem Ōceanī, quae est ad Hispāniam, pertinet ;  spectat inter occāsum sōlis et septentriōnēs.]

注解[編集]

1項[編集]

  • Gallia est omnis dīvīsa in partēs trēs, quārum ūnam incolunt Belgae, aliam Aquītānī, tertiam quī ipsōrum linguā Celtae, nostrā Gallī appellantur.  
語釈
  • Gallia (第一変化 女性名詞・単数・主格) ガッリアは
  • est (不規則動詞 sum の三人称・単数・現在・能動・直説法) ~である
  • omnis (第三変化形容詞 omnis, -is, -e の女性・単数・主格) すべての
  • dīvīsa (第三活用動詞 dīvidō 「分ける」の完了受動分詞 dīvīsus の女性・単数・主格)
  • in (前置詞・対格支配) ~に
  • partēs (第三変化 女性名詞・複数・対格) 部分・地域
  • trēs (基数詞 trēs, tria の女性・複数・対格) 三つの
    in partēs trēs (前置詞句) 三つの地域に
  • quārum (関係代名詞 quī, quae, quod の女性・複数・属格) それらの
  • ūnam (基数詞 ūnus, -a, -um の女性・単数・対格) 一つを
  • incolunt (第三活用動詞 incolō の三人称・複数・現在・能動・直説法) 住む
  • Belgae (第一変化 男性名詞・複数・主格)  ベルガエ人(たち)が
  • aliam (代名詞的形容詞 alius, -a, -ud の女性・単数・対格)
  • Aquītānī (第二変化 男性名詞 Aquītānus の複数・主格) アクィーターニア人(たち)が
  • tertiam (序数詞 tertius, -a, -um の女性・単数・対格) 第三の
  • quī (関係代名詞 quī, quae, quod の男性・複数・主格) ~ところの者たちが
  • ipsōrum (強意代名詞 ipse, -a, -um の男性・複数・属格) 彼ら自身の
  • linguā (第一変化 女性名詞・単数・奪格) 言葉・言語で
  • Celtae (第一変化 男性名詞・複数・主格) ケルタエ人(たち)
  • nostrā (所有形容詞 noster, -tra, -trum の女性・単数・奪格) 
  • Gallī (第二変化 男性名詞・複数・主格) ガッリア人
  • appellantur (第一活用動詞 appellō の三人称・複数・現在・受動・直説法) 呼ばれている
対訳

《 》 内は、訳者が説明のために補った語。{ } 内は関係文。

  • Gallia est omnis dīvīsa in partēs trēs,
    • quārum ūnam incolunt Belgae,
    • quārumaliam 《incolunt》 Aquītānī,
    • quārumtertiam 《incolunt  》 {quī ipsōrum linguā Celtae 《appellantur》, nostrālinguāGallī appellantur}.  

2項[編集]

文1
  • Hī omnēs linguā, īnstitūtīs, lēgibus inter sē differunt.
語釈
  •  (指示代名詞 hic, haec, hoc の男性・複数・主格) この者たちは
  • omnēs (第三変化形容詞 omnis, omne の男性・複数・主格) すべて
  • linguā (第一変化 女性名詞・単数・奪格) 言葉・言語(の点)で
  • īnstitūtīs (第二変化 中性名詞 īnstitūtum の複数・奪格) 制度・慣習(の)で
  • lēgibus (第三変化 女性名詞 lēx の複数・奪格) 法律(の点)で
  • inter (前置詞・対格支配) ~の間で
  •  (再帰代名詞 単数/複数・対格)
    • inter sē (前置詞句) 互いに
  • differunt (第三活用・不規則動詞 differō の三人称・複数・現在・能動・直説法) 違う、異なる
対訳
  • omnēs linguā, īnstitūtīs, lēgibus inter sē differunt.
文2
  • Gallōs ab Aquītānīs Garunna flūmen, ā Belgīs Matrona et Sēquana dīvidit.
語釈
  • Gallōs (第二変化 男性名詞・複数・対格) ガッリア人(たち)を
  • ab (前置詞・奪格支配) ~から
  • Aquītānīs (第二変化 男性名詞・複数・奪格) アクィーターニア人(たち)から
  • Garunna ; Garumna (第一変化 男性名詞・単数・主格) ガルンナ (Garunna ガロンヌ川のラテン語名)
  • flūmen (第三変化 中性名詞・単数・主格) 川が
  • ā (前置詞・奪格支配) ~から
  • Belgīs (第一変化 男性名詞・複数・奪格) ベルガエ人(たち)から 
  • Matrona (第一変化 男性名詞・単数・主格) マトロナ (Matrona マルヌ川のラテン語名) 
  • et (接続詞) および
  • Sēquana (第一変化 男性名詞・単数・主格) セークアナ (Sequana セーヌ川のラテン語名)
  • dīvidit (第三活用動詞 dīvidō の三人称・単数・現在・能動・直説法) 分ける
対訳

《 》 内は、訳者が説明のために補った語。

  • Gallōs ab Aquītānīs Garunna flūmen 《dīvidit》,
  • Gallōs》 ā Belgīs Matrona et Sēquanaflūmen》 dīvidit.

3項[編集]

文1
  • Hōrum omnium fortissimī sunt Belgae, proptereā quod ā cultū atque hūmānitāte prōvinciae longissimē absunt, minimēque ad eōs mercātōrēs saepe commeant atque ea, quae ad effēminandōs animōs pertinent, important proximīque sunt Germānīs, quī trāns Rhēnum incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt.
語釈
  • hōrum (指示代名詞 hic, haec, hoc の男性・複数・属格) これらの
  • omnium (第三変化形容詞 omnis, omne の男性・複数・属格) すべての
  • fortissimī (第三変化形容詞 fortis, forte の最上級 fortissimus, -a, -um の男性・複数・主格)
  • sunt (不規則動詞 sum の三人称・複数・現在・能動・直説法) ~である
  • Belgae (第一変化 男性名詞・複数・主格)  ベルガエ人(たち)
  • proptereā (副詞) それゆえ
  • quod (接続詞) なぜなら
    • proptereā quod ~ ~であるから
  • ā (前置詞・奪格支配) ~から
  • cultū (第四変化・男性名詞 cultus の単数・奪格) 
  • atque (接続詞) および
  • hūmānitāte (第三変化・女性名詞 hūmānitās の単数・奪格) 
    • ā cultū atque hūmānitāte (前置詞句) 
  • prōvinciae (第一変化・女性名詞  の単数・属格) 属州の
  • longissimē (副詞 longē の最上級) 
  • absunt (absum の三人称・複数・現在・能動・直説法)
  • minimē (副詞 parum の最上級)
  • -que (接続詞) および、そして
  • ad (前置詞・対格支配) ~のもとへ
  • eōs (指示代名詞 is, ea, id の複数・対格)
    • ad eōs (前置詞句) 彼らのもとへ
  • mercātōrēs (第三変化・男性名詞 mercātor の複数・主格) 商人たちが
  • saepe (副詞) しばしば
  • commeant (第一活用動詞 commeō の三人称・複数・現在・能動・直接法) しばしば訪れる、往来する
  • atque (接続詞) および
  • ea (指示代名詞 is, ea, id の中性・複数・対格) 
  • quae (関係代名詞 quī, quae, quod の中性・複数・主格) ~ところのもの
  • ad (前置詞・対格支配) 
  • effēminandōs (第一活用動詞 effēminō の動形容詞 effēminandus, -a, -um の男性・複数・対格)
  • animōs (第二変化・男性名詞 animus の複数・対格) 心を
  • pertinent (第二活用動詞 pertineō の三人称・複数・現在・能動・直接法)
    • pertineō ad ~  ~に及ぶ、~に関する
  • important (第一活用動詞 importō ; inportō の三人称・複数・現在・能動・直接法) もたらす、持ち込む、輸入する
  • proximī (第一・第二形容詞 proximus, -a, -um の男性・複数・主格) 最も近い(者たち)は
  • -que (接続詞) および、そして
  • sunt (不規則動詞 sum の三人称・複数・現在・能動・直接法)
  • Germānīs (第二変化・男性名詞 Germānus の複数・与格) 
  • quī (関係代名詞 quī, quae, quod の男性・複数・主格) 
  • trāns (前置詞・対格支配) ~の向こう側に
  • Rhēnum (第二変化・男性名詞 Rhēnus の単数・対格) レーヌス川 (Rhenus ライン川のラテン語名) を
    • trāns Rhēnum (前置詞句) レーヌス川の向こう側に
  • incolunt (第三活用動詞 incolō の三人称・複数・現在・能動・直接法)
  • quibuscum = cum + quibus  
    • quibus (関係代名詞 quī, quae, quod の男性・複数・奪格)
    • cum (前置詞・奪格支配) ~とともに
  • continenter (副詞) 繰り返して、引き続いて
  • bellum (第二変化・中性名詞・単数・対格) 戦争を
  • gerunt (第三活用動詞 gerō の三人称・複数・現在・能動・直接法) 
対訳
  • Hōrum omnium fortissimī sunt Belgae,
  • proptereā quod
    1. ā cultū atque hūmānitāte prōvinciae longissimē absunt,
      (理由1)
    2. minimēque ad eōs mercātōrēs saepe commeant
      (理由2)
      • atque ea, quae ad effēminandōs animōs pertinent, important
    3. proximīque sunt Germānīs, quī trāns Rhēnum incolunt,
      (理由3)
      • quibuscum continenter bellum gerunt.

4項[編集]

  • Quā dē causā Helvētiī quoque reliquōs Gallōs virtūte praecēdunt, quod ferē cotīdiānīs proeliīs cum Germānīs contendunt, cum aut suīs fīnibus eōs prohibent aut ipsī in eōrum fīnibus bellum gerunt.
語釈
  • quā (関係形容詞 quī, quae, quod の女性・単数・奪格) その
  •  (前置詞・奪格支配) ~から
  • causā (第一変化・女性名詞 causa の単数・奪格) 
    • quā dē causā (前置詞句) そのような理由から
  • Helvētiī (第二変化・男性名詞 Helvētius の複数・主格) ヘルウェーティイー族は
  • quoque (副詞) もまた
  • reliquōs (第一・第二変化形容詞 reliquus, -a, -um の男性・複数・対格) 残りの~たちを
  • Gallōs​ (第二変化・男性名詞・複数・対格) ガリア人たちを
  • virtūte (第三変化・女性名詞 virtūs の単数・奪格) 武勇の点で
  • praecēdunt (第三活用動詞 praecēdō の三人称・複数・現在・能動・直接法) まさっている
  • quod (接続詞) というのは
  • ferē (副詞) ほぼ
  • cotīdiānīs (第一・第二変化形容詞 cotīdiānus, -a, -um の中性・複数・奪格) 
  • proeliīs (第二変化・中性名詞 proelium の複数・奪格) 
  • cum (前置詞・奪格支配) ~と
  • Germānīs (第二変化・男性名詞 Germānus の複数・奪格) ゲルマーニア人たちと
  • contendunt (第三活用動詞 contendō の三人称・複数・現在・能動・直接法) 
  • cum (接続詞、反復を表わす) ~するたびに 
  • aut (接続詞) あるいは
    • aut ~ aut ・・・  あるいは~、あるいは・・・
  • suīs (所有形容詞  の男性・複数・奪格) 自分たちの~から
  • fīnibus (第三変化・男性名詞 fīnis 複数・奪格) (複数形で) 領土から
  • eōs (指示代名詞 is, ea, id の男性・複数・対格) 彼らを
  • prohibent (第二活用動詞 prohibeō の三人称・複数・現在・能動・直接法)
  • aut (接続詞) あるいは
    • aut ~ aut ・・・  あるいは~、あるいは・・・
  • ipsī (強意代名詞 ipse, -a, -um の男性・複数・主格) 自身らが
  • in (前置詞・奪格支配) ~で
  • eōrum (指示代名詞  の男性・複数・属格) 彼らの
  • fīnibus (第三変化・男性名詞 fīnis 複数・奪格) (複数形で) 領土で
  • bellum (第二変化・中性名詞・単数・対格) 戦争を
  • gerunt (第三活用動詞 gerō の三人称・複数・現在・能動・直接法) 
対訳
  • Quācausā Helvētiī quoque reliquōs Gallōs virtūte praecēdunt,
  • quod ferē cotīdiānīs proeliīs cum Germānīs contendunt,
  • cum aut suīs fīnibus eōs prohibent
  • aut ipsī in eōrum fīnibus bellum gerunt.

5項[編集]

  • Eōrum ūna pars, quam Gallōs obtinēre dictum est, initium capit ā flūmine Rhodanō, continētur Garunnā flūmine, Ōceanō, fīnibus Belgārum, attingit etiam ab Sēquanīs et Helvētiīs flūmen Rhēnum, vergit ad septentriōnēs.
語釈
  • eōrum (指示代名詞 is, ea, id の男性・複数・属格) それら/彼らの
    eōrum は男性形なので、女性名詞 partēs ではなく、#2項hōrum omnium を継ぐ[4]
  • ūna (数詞 ūnus, -a, -um の女性・単数・主格)
  • pars (第三変化・女性名詞・単数・主格)
  • quam (関係代名詞 quī, quae, quod の女性・単数・対格) 
  • Gallōs (第二変化・男性名詞・複数・対格) ガッリア人たち(を/が)
  • obtinēre (第二活用動詞 obtineō の現在・能動・不定法)
  • dictum (第三活用・不規則動詞 dīcō の完了受動分詞 dictus の中性・単数・主格)
    • dictum est (dīcō非人称・受動・完了・直接法) ~と述べられた
  • initium (第二変化・中性名詞・単数・対格) 始まりを
  • capit (第三活用動詞 capiō の三人称・単数・現在・能動・直説法) 取る
  • ā (前置詞・奪格支配) ~から
  • flūmine (第三変化・中性名詞・単数・奪格) 
  • Rhodanō (第二変化・男性名詞 Rhodanus の単数・奪格) ロダヌス (Rhodanus ローヌ川のラテン語名) から
  • continētur (第二活用動詞 contineō の三人称・単数・現在・受動・直説法)
  • Garunnā, Garumnā (第一変化・男性名詞 Garunna, Garumna の単数・奪格) ガルンナ(川)によって
  • flūmine (第三変化・中性名詞・単数・奪格) 
  • Ōceanō (第二変化・男性名詞 Ōceanus の単数・奪格) 大洋(オーケアヌス)によって
  • fīnibus (第三変化・男性名詞 fīnis 複数・奪格) (複数形で) 領土から
  • Belgārum (第一変化・男性名詞・複数・属格) ベルガエ人たちの
  • attingit (第三活用動詞 attingō の三人称・単数・現在・能動・直説法) 接する
  • etiam (副詞) さらに
  • ab (前置詞・奪格支配) ~の側で
  • Sēquanīs (第二変化・男性名詞 Sēquanī の複数・奪格) セークァニー族によって
  • et (接続詞) および
  • Helvētiīs (第二変化・男性名詞 Helvētius の複数・奪格) 
  • flūmen (第三変化・中性名詞・単数・) 川を
  • Rhēnum (第二変化・男性名詞 Rhēnus の単数・対格) 
  • vergit (第三活用動詞 vergō の三人称・単数・現在・能動・直説法)  向く
  • ad (前置詞・対格支配) ~へ
  • septentriōnēs (第三変化・男性名詞 septentriō の複数・対格) 北斗七星、転じて「北方」を指す。
対訳
  • Eōrum ūna pars, quam Gallōs obtinēre dictum est,
  • initium capit ā flūmine Rhodanō,
  • continētur Garunnā flūmine, Ōceanō, fīnibus Belgārum,
  • attingit etiam ab Sēquanīs et Helvētiīs flūmen Rhēnum,
  • vergit ad septentriōnēs.

6項[編集]

  • Belgae ab extrēmīs Galliae fīnibus oriuntur, pertinent ad īnferiōrem partem flūminis Rhēnī, spectant in septentriōnem et orientem sōlem.
語釈
  • Belgae (第一変化・男性名詞・複数・主格) ベルガエ人(たち)は
  • ab (前置詞・奪格支配) ~から
  • extrēmīs (第一・第二変化形容詞 extrēmus, -a, -um の複数・奪格) 最も外側の
  • Galliae (第一変化・女性名詞・単数・属格) ガッリアの
  • fīnibus (第三変化・男性名詞 fīnis の複数・奪格) 領土から
  • oriuntur (第四活用・デポネンティア動詞 orior の三人称・複数・現在・能動・直説法) 始まる
  • pertinent (第二活用動詞 pertineō の三人称・複数・現在・能動・直説法) 至る
  • ad (前置詞・対格支配) の方へ
  • īnferiōrem (第一・第二変化形容詞 īnferus, -a, -um の比較級 īnferior の女性・単数・対格) より下方の
  • partem​ (第三変化・女性名詞・単数・対格) 
    • ad īnferiōrem partem (前置詞句) より下方の地域へ
  • flūminis (第三変化・中性名詞・単数・属格) 川の
  • Rhēnī (第二変化・男性名詞 Rhēnus の単数・属格) レーヌス(川)の
  • spectant (第一活用動詞 spectō の三人称・複数・現在・能動・直説法)
  • in (前置詞・対格支配) 
  • septentriōnem (第三変化・男性名詞 septentriō の単数・対格) 
  • et (接続詞) および
  • orientem (第四活用・デポネンティア動詞 orior の現在分詞 oriēns の男性・単数・対格)*sōlem (第三変化・男性名詞 sōl の単数・対格) 太陽
    • in septentriōnem et orientem sōlem (前置詞句) 北東に
対訳
  • Belgae ab extrēmīs Galliae fīnibus oriuntur,
  • pertinent ad īnferiōrem partem flūminis Rhēnī,
  • spectant in septentriōnem et orientem sōlem.

7項[編集]

7項
  • Aquītānia ā Garunnā flūmine ad Pyrēnaeōs montēs et eam partem Ōceanī, quae est ad Hispāniam, pertinet ; spectat inter occāsum sōlis et septentriōnēs.
語釈
  • Aquītānia (第一変化・女性名詞・単数・主格)  アクィーターニア(は)
  • ā (前置詞・奪格支配) 
  • Garunnā, Garumnā (第一変化・男性名詞 Garunna, Garumna の単数・奪格) 
  • flūmine (第三変化・中性名詞・単数・奪格) 
  • Pyrenaeōs (第一・第二変化形容詞 Pyrenaeus, -a, -um の男性・複数・対格)  ピレネー(山脈)Pyrenaei montes) の 
  • montēs (第三変化・男性名詞 mōns の複数・対格) 
  • et (接続詞) および
  • eam (指示代名詞 is, ea, id の女性・単数・対格) その (※ quae の先行詞)
  • partem (第三変化・女性名詞・単数・対格) 
  • Ōceanī (第二変化・男性名詞 Ōceanus の単数・属格) 
  • quae (関係代名詞 quī, quae, quod の女性・単数・主格) 
  • est (不規則動詞 sum の三人称・単数・現在・能動・直説法) 
  • ad (前置詞・対格支配) 
  • Hispāniam (第一変化・女性名詞 Hispānia の単数・対格) 
    • ad Hispāniam (前置詞句) ヒスパーニアへ
  • pertinet (第二活用動詞 pertineō の三人称・単数・現在・能動・直説法) 至る
  • spectat (第一活用動詞 spectō 三人称・単数・現在・能動・直接法)
  • inter (前置詞・対格支配) ~の間に 
  • occāsum (第四変化・男性名詞 occāsus の単数・対格) 没すること
  • sōlis (第三変化・男性名詞 sōl の単数・属格)
  • et (接続詞) および
  • septentriōnēs (第三変化・男性名詞 septentriō の複数・対格)
対訳
  • Aquītānia ā Garunnā flūmine ad Pyrēnaeōs montēs
  • et eam partem Ōceanī, quae est ad Hispāniam, pertinet ;
  • spectat inter occāsum sōlis et septentriōnēs.

脚注[編集]

  1. ^ 原文テキストについてはガリア戦記/注解編#原文テキストを参照。
  2. ^ 整形テキストについてはガリア戦記/注解編#凡例を参照。
  3. ^ Le Manzou (1965)​ : Le singulier parce que les deux sujets Sequana et Matrona constituent une frontière unique.
  4. ^ Le Manzou (1965) : eorum reprend horum omnium du #2.


関連項目[編集]

関連記事[編集]

外部リンク[編集]