ガリア戦記 第1巻/注解/2節

出典: フリー教科書『ウィキブックス(Wikibooks)』
C・IVLII・CAESARIS・COMMENTARIORVM・BELLI・GALLICI
LIBER・PRIMVS


  ガリア戦記 注解編     第1巻  

 1節 | 2節 | 3節  

目次[編集]

ガリア戦記 第1巻 2節
#原文テキスト #整形テキスト #注解   #1項   #2項   #3項  #4項   #5項

原文テキスト[編集]

[1] 2. 1Apud Helvetios longe nobilissimus fuit et ditissimus Orgetorix.    is M. Messala [et P.] M. Pisone consulibus regni cupiditate inductus coniurationem nobilitatis fecit et civitati persuasit ut de finibus suis cum omnibus copiis exirent :   2perfacile esse, cum virtute omnibus praestarent, totius Galliae imperio potiri.    3id hoc facilius iis persuasit, quod undique loci natura Helvetii continentur :  una ex parte flumine Rheno latissimo atque altissimo qui agrum Helvetium a Germanis dividit, altera ex parte monte Iura altissimo qui est inter Sequanos et Helvetios, tertia lacu Lemanno et flumine Rhodano qui provinciam nostram ab Helvetiis dividit.    4his rebus fiebat ut et minus late vagarentur et minus facile finitimis bellum inferre possent ;  qua ex parte homines bellandi cupidi magno dolore adficiebantur.    5pro multitudine autem hominum et pro gloria belli atque fortitudinis angustos se fines habere arbitrabantur, qui in longitudinem milia passuum CCXL, in latitudinem CLXXX patebant.


テキスト引用についての注記
  • [et P.] : 全写本ω にあるが、LahmeyerMax Bonnet により削除提案されている。
  • iis : 全写本ω では eis となっているが、Spillmann により iis と修正することが提案され、Klotz, Seel, Hering のトイプナー版はこちらを採る。Constans のビュデ版はeis のままとしている。


整形テキスト[編集]

[2] II. 《1》 Apud Helvētiōs longē nōbilissimus fuit et dītissimus Orgetorīx.   Is Mārcō Messalā [et P.] Mārcō Pīsōne cōnsulibus rēgnī cupiditāte inductus coniūrātiōnem nōbilitātis fēcit et cīvitātī persuāsit, ut dē fīnibus suīs cum omnibus cōpiīs exīrent :  《2》 perfacile esse, cum virtūte omnibus praestārent, tōtīus Galliae imperiō potīrī.  《3》 Id hōc facilius iīs persuāsit, quod undique locī nātūrā Helvētiī continentur :  ūnā ex parte flūmine Rhēnō lātissimō atque altissimō, quī agrum Helvētium ā Germānīs dīvidit ;  alterā ex parte monte Iūrā altissimō, quī est inter Sēquanōs et Helvētiōs ;  tertiā lacū Lemannō et flūmine Rhodanō, quī prōvinciam nostram ab Helvētiīs dīvidit.  《4》 hīs rēbus fiēbat ut et minus lātē vagārentur et minus facile fīnitimīs bellum īnferre possent ;  quā ex parte hominēs bellandī cupidī magnō dolōre adficiēbantur.  《5》 Prō multitūdine autem hominum et prō glōriā bellī atque fortitūdinis angustōs sē fīnēs habēre arbitrābantur, quī in longitūdinem mīlia passuum ducenta et quadrāgintā (CCXL), in lātitūdinem centum et octōgintā (CLXXX) patēbant.

注解[編集]

1項[編集]

Apud Helvētiōs longē nōbilissimus fuit et dītissimus Orgetorīx. Is Mārcō Messalā Mārcō Pīsōne cōnsulibus rēgnī cupiditāte inductus coniūrātiōnem nōbilitātis fēcit et cīvitātī persuāsit, ut dē fīnibus suīs cum omnibus cōpiīs exīrent :

語釈
  • apud (前置詞・対格支配) ~のもとに
  • Helvētiōs (第二変化・男性名詞 Helvētius の複数・対格) ヘルウェーティイー族たちを
    • apud Helvētiōs (前置詞句) ヘルウェーティイー族のもとに
  • longē (副詞) 非常に
  • nōbilissimus (第三変化形容詞 nōbilis, -e の最上級 nōbilissimus, -a, -um の男性・単数・主格) 非常に高貴な
  • fuit (不規則動詞 <pan style="font-family:Times New Roman;font-size:15pt;">sum の三人称・単数・完了・能動・直説法) ~であった
  • et (接続詞) かつ
  • dītissimus (第三変化形容詞 dīs の最上級 dītissimus の男性・単数・主格) 
    dīs は、dīves (最上級 dīvitissimus) の別形。
  • Orgetorīx (第三変化・男性名詞の単数・主格)
  • is (指示代名詞 is, ea, id の男性・単数・主格)  それは、その者は
  • Mārcō (第二変化・男性名詞の単数・奪格) マールクス(奪格)
  • Messalā (第一変化・女性名詞の単数・奪格) メッサラ(ローマ人の家名・奪格)
  • Mārcō (第二変化・男性名詞の単数・奪格) マールクス(奪格)
  • Pīsōne (第三変化・女性名詞の単数・奪格) ピーソー(ローマ人の家名・奪格)
  • cōnsulibus (第三変化・男性名詞 cōnsul, -is の複数・奪格)  執政官(奪格)
    • Mārcō Messalā Mārcō Pīsōne cōnsulibus (絶対奪格句) マールクス・メッサラとマールクス・ピーソーが執政官のとき(年)に
  • rēgnī (第二変化・中性名詞 rēgnum, -ī の単数・奪格) 支配、支配権の
  • cupiditāte (第一変化・女性名詞 cupiditās の単数・奪格) 熱望・切望、野心 (によって)
  • inductus (第三活用動詞 indūcō の完了受動分詞 inductus, -a, -um の男性・単数・主格) 導き入れられて、誘われて
  • coniūrātiōnem (第三変化・女性名詞 coniūrātiō の単数・対格) 共謀を
  • nōbilitātīs (第三変化・女性名詞 nōbilitās の単数・属格) 貴族の
  • fēcit (第三活用動詞 faciō の三人称・単数・完了・能動・直説法) 行なった
  • et (接続詞) 
  • cīvitātī (第三変化・女性名詞 cīvitās の単数・与格) 
  • persuāsit (第二活用動詞 persuādeō の三人称・単数・完了・能動・直説法) 
    • persuādeō ~(与格) ut ・・・ : ~に・・・を説得する、納得させる
  • ut (接続詞;接続法の動詞をともなう) 
  •  (前置詞・奪格支配) ~から
  • fīnibus (第三変化・男性名詞 fīnis の複数・奪格) 
  • suīs (所有形容詞 suus, -a, -um の男性・複数・奪格) 
    • dē fīnibus suīs (前置詞句) 自分たちの領土から
  • cum (前置詞・奪格支配) ~とともに
  • omnibus (第三変化形容詞 omnis, omne の女性・複数・奪格) ~すべての
  • cōpiīs (第一変化・女性名詞 cōpia の複数・奪格) 
    • cum omnibus cōpiīs (前置詞句) すべての軍勢とともに
  • exīrent (不規則動詞 exeō の三人称・複数・未完了過去・能動・接続法) 出て行く、出陣する、進軍する
     [3]
対訳
  • Apud Helvētiōs longē nōbilissimus fuit et dītissimus Orgetorīx.
  • Is Mārcō Messalā Mārcō Pīsōne cōnsulibus rēgnī cupiditāte inductus
  • coniūrātiōnem nōbilitātis fēcit
  • et cīvitātī persuāsit, ut dē fīnibus suīs cum omnibus cōpiīs exīrent :

2項[編集]

  • perfacile esse, cum virtūte omnibus praestārent, tōtīus Galliae imperiō potīrī.

語釈
  • perfacile (第三変化形容詞 perfacilis, perfacile の中性・単数・対格) 
  • esse (不規則動詞 sum の不定法・現在)
    • perfacile esse (不定法句) 非常に容易である
  • cum (接続詞 ; 接続法の動詞をともなって理由を表わす) ~ので 
  • virtūte (第三変化・女性名詞 virtūs の単数・奪格) 美徳・勇気(の点において)
  • omnibus (第三変化形容詞 omnis, omne の男性・複数・与格) すべての者たちに対して
  • praestārent (第一活用動詞 praestō 三人称・複数・未完了過去・能動・接続法) (与格名詞に対して) まさる、しのぐ
  • tōtīus (第一・第二変化形容詞 tōtus, -a, -um の女性・単数・属格) 全体の
  • Galliae (第一変化・女性名詞 Gallia の単数・属格) ガッリアの
    • tōtīus Galliae  ガッリア全体の
  • imperiō (第二変化・中性名詞 imperium の単数・奪格) 支配権 
  • potīrī (第四活用・デポネンティア動詞 potior の現在・能動・不定法) (奪格名詞を) 獲得する
構文
  1. (persuāsit ・・・)  perfacile esse, ~ potīrī.
      [4]
  2. perfacile esse, cum ~(接続法), ・・・ potīrī.
    ~であるから、・・・ potīrī は、perfacile である
対訳
  • perfacile esse,
    • cum virtūte omnibus praestārent,
    • tōtīus Galliae imperiō potīrī.

3項[編集]

  • Id hōc facilius iīs persuāsit, quod undique locī nātūrā Helvētiī continentur : ūnā ex parte flūmine Rhēnō lātissimō atque altissimō, quī agrum Helvētium ā Germānīs dīvidit ; alterā ex parte monte Iūrā altissimō, quī est inter Sēquanōs et Helvētiōs ; tertiā lacū Lemannō et flūmine Rhodanō, quī prōvinciam nostram ab Helvētiīs dīvidit.

語釈1
  • id (指示代名詞 is, ea, id の中性・単数・対格) それを、そのことを
  • hōc (指示代名詞 hic, haec, hoc の中性・単数・奪格) 
    • hōc ・・・ quod ~  ~の点で
  • facilius (副詞 facile の比較級) より容易に
  • iīs (指示代名詞 is, ea, id の男性・複数・与格) その者たちに
  • persuāsit (第二活用動詞 persuādeō の三人称・単数・完了・能動・直説法)
  • quod (接続詞) ~ので 
  • undique (副詞) あらゆる方向から
  • locī​ (第二変化・男性名詞 locus, -ī の単数・属格) 土地の
  • nātūrā (第一変化・女性名詞 nātūra の単数・奪格) 性質によって
    • locī nātūrā 土地の性質(地勢)によって
  • Helvētiī (第二変化・男性名詞 Helvētius の複数・主格) ヘルウェーティイー族たちは
  • continentur (第二活用動詞 contineō の三人称・複数・現在・受動・直説法) 取り囲まれている
語釈2
  • ūnā (数詞 ūnus, -a, -um の女性・単数・奪格) 
  • ex (前置詞・奪格支配)
  • parte (第三変化・女性名詞 pars の単数・奪格) 
    • ūnā ex parte (前置詞句) 一つの方向から
  • flūmine (第三変化・中性名詞 flūmen の単数・奪格) 川によって
  • Rhenō (第二変化・男性名詞 Rhēnus の単数・奪格) レーヌス(川)によって
  • lātissimō (第一・第二変化形容詞 lātus, -a, -um の最上級 lātissimus, -a, -um の男性・単数・奪格) 
  • atque (接続詞) かつ
  • altissimō (第一・第二変化形容詞 altus, -a, -um の最上級 altissimus, -a, -um の男性・単数・奪格) 
    • flūmine Rhēnō lātissimō atque altissimō 非常に幅広くかつ深いレーヌス川によって
  • quī (関係代名詞の男性・単数・主格) 
  • agrum (第二変化・男性名詞 ager の単数・対格) 耕地を、領地を
  • Helvētium (第一・第二変化形容詞 Helvētius, -a, -um の男性・単数・対格) ヘルウェーティイー族たちの
    • agrum Helvētium  ヘルウェーティイー族の領地を
  • ā (前置詞・奪格支配)
  • Germānīs (第二変化・男性名詞 Germānus の複数・奪格)  
    • ā Germānīs (前置詞句) ゲルマーニア人たちから
  • dīvidit (第三活用動詞 dīvidō の三人称・単数・現在・能動・直説法) 
語釈3
  • alterā (第一・第二変化形容詞 alter, -a, -um の女性・単数・奪格) 
  • ex (前置詞・奪格支配)
  • parte (第三変化・女性名詞 pars の単数・奪格) 
    • alterā ex parte (前置詞句) もう一つの方向から
  • monte (第三変化・男性名詞 
  • Iūrā (第一変化・男性名詞 Iūra の単数・奪格) 
  • altissimō (第一・第二変化形容詞 altus, -a, -um の最上級 altissimus, -a, -um の男性・単数・奪格) 
    • monte Iūrā altissimō 非常に高いユーラ山によって
  • quī (関係代名詞の男性・単数・主格) 
  • est (不規則動詞 sum の三人称・単数・現在・能動・直説法) 
  • inter (前置詞・対格支配) ~の間に
  • Sēquanōs (第二変化・男性名詞 Sēquanī の複数・対格) セークァニー族たちを
  • et (接続詞) および
  • Helvētiōs (第二変化・男性名詞 Helvētius の複数・対格) ヘルウェーティイー族たちを
    • inter Sēquanōs et Helvētiōs (前置詞句) セークァニー族たちとヘルウェーティイー族たちの間に
語釈4
  • tertiā (序数詞、第一・第二変化形容詞 tertius, -a, -um の女性・単数・奪格) 
  • lacū (第四変化 -us型・男性名詞 lacus の単数・奪格) 湖によって
  • Lemannō (別表記 Lemānō (第二変化・男性名詞 Lemannus (別表記 Lemānus) の単数・奪格) レマンヌス湖(レマン湖のラテン語名 Lacus Lemannus
  • et (接続詞) および
  • flūmine (第三変化・中性名詞 flūmen の単数・奪格) 川によって
  • Rhodanō (第二変化・男性名詞 Rhodanus の単数・奪格) 
    • lacū Lemannō et flūmine Rhodanō レマンヌス湖とロダヌス川によって
  • quī (関係代名詞の男性・単数・主格) 
  • prōvinciam (第一変化・女性名詞 prōvincia の単数・対格) 属州を
  • nostram (所有形容詞 noster, -tra, -trum の女性・単数・対格) われらの
    • prōvinciam nostram われら(ローマ人)の属州を
  • ab (前置詞・奪格支配) ~から
  • Helvētiīs (第二変化・男性名詞 Helvētius の複数・奪格) 
    • ab Helvētiīs (前置詞句) ヘルウェーティイー族から
  • dīvidit (第三活用動詞 dīvidō の三人称・単数・現在・能動・直説法)
構文
  • Id hōc facilius iīs persuāsit, quod ~
    そのことを ~ の点で より容易に彼らに説得した


対訳

《 》 内は、訳者が説明のために補った語。{ } 内は関係文。

  • Id hōc facilius iīs persuāsit,
    • quod undique locī nātūrā Helvētiī continentur :
      1. ūnā ex parte flūmine Rhēnō lātissimō atque altissimō, {quī agrum Helvētium ā Germānīs dīvidit} ;
      2. alterā ex parte monte Iūrā altissimō, {quī est inter Sēquanōs et Helvētiōs} ;
      3. tertiā 《ex partelacū Lemannō et flūmine Rhodanō, {quī prōvinciam nostram ab Helvētiīs dīvidit} .

4項[編集]

  • hīs rēbus fiēbat ut et minus lātē vagārentur et minus facile fīnitimīs bellum īnferre possent ; quā ex parte hominēs bellandī cupidī magnō dolōre adficiēbantur.

語釈1
  • hīs (指示形容詞 hic, haec, hoc の女性・複数・奪格) 
  • rēbus (第五変化・女性名詞 rēs の複数・奪格) 
    • hīs rēbus これらの事情により
  • fīēbat (第三活用・半デポネンティア動詞 fīō の三人称・単数・未完了過去・能動・直接法) 非人称で ut以下の節を導く
  • ut (従属接続詞;接続法の動詞をともなう)
  • et (接続詞) 
  • minus (副詞 paulum の比較級) より少なく、あまり~ない
  • lātē (副詞) 広く
  • vagārentur (第一活用・デポネンティア動詞 vagor の三人称・複数・未完了過去・能動・接続法) 
  • et (接続詞) 
  • minus (副詞 paulum の比較級) より少なく、あまり~ない
  • facile (副詞) 容易に
  • fīnitimīs (第一・第二変化形容詞 fīnitimus, -a, -um の男性・複数・与格) 隣接している(者たち)に
  • bellum (第二変化・中性名詞の単数・対格) 戦争を
  • īnferre (第三活用・不規則動詞 īnferō の現在・能動・不定法) もたらすこと
    • bellum īnferre (熟語) (与格名詞に対して)戦争をしかけること
  • possent (不規則動詞 possum の三人称・複数・未完了過去・能動・接続法
語釈2
  • quā (関係形容詞 quī, quae, quod​ の女性・単数・奪格) 
  • ex (前置詞・奪格支配) 
  • parte (第三変化・女性名詞 pars 単数・奪格) 
    • quā ex parte (前置詞句) その方向から、その点から
  • hominēs (第三変化・男性名詞 homō の複数・主格) 人々は
  • bellandī (第一活用動詞 bellō の動名詞の属格)  戦うこと(属格)
  • cupidī (第一・第二変化形容詞 cupidus, -a, -um の男性・複数・主格) 好んでいる
    • hominēs bellandī cupidī  戦うことを好んでいる人々は
  • magnō (第一・第二変化形容詞 magnus, -a, -um の男性・単数・奪格) 大きな
  • dolōre (第三変化・男性名詞 dolor の単数・奪格) 苦痛・悲嘆・憤り
    • magnō dolōre たいへんな痛憤により
  • adficiēbantur (第三活用動詞 adficiō の三人称・複数・未完了過去受動・直接法) 苦しめられていた
対訳
  • hīs rēbus fiēbat
    • ut et minus lātē vagārentur
      • et minus facile fīnitimīs bellum īnferre possent ;
  • quā ex parte hominēs bellandī cupidī magnō dolōre adficiēbantur.

5項[編集]

  • Prō multitūdine autem hominum et prō glōriā bellī atque fortitūdinis angustōs sē fīnēs habēre arbitrābantur, quī in longitūdinem mīlia passuum ducenta et quadrāgintā (CCXL), in lātitūdinem centum et octōgintā (CLXXX) patēbant.
語釈1
  • prō (前置詞・奪格支配) ~に比べて
  • multitūdine (第三変化・女性名詞 multitūdō の単数・奪格) 
  • autem (接続詞) そのうえ
  • hominum (第三変化・男性名詞 homō の複数・属格) 
  • et (接続詞) および
  • prō (前置詞・奪格支配) ~に比べて
  • glōriā (第一変化・女性名詞 glōria の単数・奪格) 
  • bellī (第二変化・中性名詞 bellum の単数・属格) 戦争の
  • atque (接続詞) 
  • fortitūdinis (第三変化・女性名詞 fortitūdō の単数・属格) 
    • bellī atque fortitūdinis (二詞一意
      • prō glōriā bellī atque fortitūdinis (前置詞句) 戦争の強さの栄光に比べて
  • angustōs (第一・第二変化形容詞 angustus, -a, -um の男性・単数・対格)
  •  (再帰人称代名詞の複数・対格) 
  • fīnēs (第三変化・男性名詞 finis の複数・対格) 
  • habēre (第二活用動詞 habeō の現在・能動・不定法) 
    • angustōs sē fīnēs habēre (不定法を伴う対格
      自分らは狭き領土を持っているということ
  • arbitrābantur (第一活用・デポネンティア動詞  の三人称・複数・未完了過去・能動・直説法)  (彼らは)思っていた
  • quī (関係代名詞 quī, quae, quod の男性・複数・主格) 
語釈2
  • in (前置詞・対格支配) ~に
  • longitūdinem (第三変化・女性名詞 longitūdō の単数・対格) 
    • in longitūdinem (前置詞句) 長さにおいて
  • mīlia (第三変化・中性名詞 mīlle​ の複数・対格) 
  • passuum (第四変化・男性名詞 passus の複数・属格)
  • ducenta (数詞・不変化の中性・複数・対格) 200
  • et (接続詞) および
  • quadrāgintā (数詞・不変化) 40
    • ducenta et quadrāgintā 200および40 (240)
      • mīlia passuum ducenta et quadrāgintā  240ローママイルにわたる
  • in (前置詞・対格支配) ~に
  • lātitūdinem (第三変化・女性名詞  の単数・対格) 
    • in lātitūdinem (前置詞句) 広さにおいて、幅において
  • centum (数詞・不変化) 100
  • et (接続詞) および
  • octōgintā (数詞・不変化) 80
    • centum et octōgintā 100および80 (180)
      • 《mīlia passuum》 centum et octōgintā  180ローママイルにわたる
  • patēbant (第二活用動詞 pateō の三人称・複数・未完了過去・能動・直接法) 広がっていた、伸びていた


対訳

《 》 内は、訳者が説明のために補った語。

  • Prō multitūdine autem hominum
  • et prō glōriā bellī atque fortitūdinis
    • angustōsfīnēs habēre arbitrābantur,
      • quī in longitūdinem mīlia passuum ducenta et quadrāgintā (CCXL),
        • in lātitūdinemmīlia passuum》 centum et octōgintā (CLXXX) patēbant.


脚注[編集]

  1. ^ 原文テキストについてはガリア戦記/注解編#原文テキストを参照。
  2. ^ 整形テキストについてはガリア戦記/注解編#凡例を参照。
  3. ^ 3.0 3.1 Le Manzou (1965) : Le pluriel à cause de l'idée de pluralité contenue dans civitati mis pour civibus.
  4. ^ Le Manzou (1965) : De perfacile à potiri, style indirect dépendant d'un verbe de déclaration contenue dans persuasit.

解説[編集]

関連項目[編集]

関連記事[編集]

外部リンク[編集]